“Peodal kuwi opo, Mbah?”
pitakon kuwi metu saka cangkemé cucu sepulang sekolah.
“Feodal? Lah kowe wis sekolah neng SMK Rifaiyah kok isih takon feodal kuwi opo, piye to donge iki?!”
Mbahé mesem-mesem karo rada nyentak, nganggo logat khasé wong tuwa sing seneng guyon.
“Hehe… nek diwulang ta, tak tinggal dolanan EpEp, Mbah,” jawabé si cucu sambil nggaruk sirah.
“Hooo dasar bocil EpEp! Bocil kematian!”
Mbahé ngelirik karo ngakak.
“Simbah kuwi uga gaul, lho! Simbah jaman now. Lah kok mendadak takon bab feodal, napa to?”
“Kae lho, Mbah… neng sosmed rame ana sing ngomong ‘Feodalisme Pesantren’. Aku yo dadi penasaran.”
Cucu nyengir, ora nyangka Simbahé ngerti topik sing lagi viral.
“Feodal, feodal! Iki sing geger kae, gara-gara kasusé Trans7 to?!”
Simbah banjur lungguh anteng, suwarané dadi luwih tenang.
“Yowes, ditelaah sek. Setahuku, sing disinggung kuwi soal hubungan santri karo kyai. Ana tayangan sing ngangkat gambar santri mbungkuk, ngesot, maringi amplop karo kyai. Terus dinarasi kaya babu ning omahé kyai sugih. Nah, iku sing nggawe para santri nesu. Soal kritik, yo perlu kanggo muhasabah, tapi nek nadané nyemooh, ora pantes. Masyarakat dadi panas, santri njaluk tabayun. Padahal wong-wongé wis rukun, nanging wong medsos isih rame wae, kaya ora ana gawean liyo.”
Cucu manggut-manggut, nanging matané isih bingung.
“Terus, Mbah, menawa dikaitke karo dawuhe Mbah Rifa’i sing disebut nang kitab Syarikhul Iman kae piye?”
Simbah banjur nembang alon:
“Mu’min bungkuk kasab nenandur ketelo,
iku luwih becik timbang bungkuk sebo ing wong olo.”
“Ngapunten, Mbah, aku ora apal.”
“Hooo… ra tau ngaji, ra tau melu AMRInan, ya ngene iki akibaté,” cecakaké Simbah karo mesem.
“Nah, maknané tembang kuwi, le… Santri sing ‘bungkuk’ iku tandha tawadhu’. Tegesé wong sing nyerahké diri karo guru kanthi niat nuntut ilmu kanggo taqwa marang Gusti Allah.
Kuwi sing diarani ‘kasab nenandur ketelo’ – nandur ilmu taqwa neng ati, nganggo sikap andhap asor. Iki luwih becik ketimbang wong sing bungkuk merga ndherek hawa nafsu, utawa nyembah marang wong sing ora bener.
Wong sing kaya ngono, meski pinter, malah gampang keblinger. Makane saiki akeh wong pinter nanging korupsi, merga ‘sebo ing wong olo’.” seba ing wong olo kuwi sejatine mental feodal.
“Dadi, pesantren ora feodal to, Mbah?”
“Yo kudu dipahami sek, le. Feodal kuwi opo, budaya pesantren kuwi kepiye, carané guru lan santri saling ngurmati piye. Ora bisa langsung diadili mung saka video sepuluh detik. Pesantren kuwi papan sinau adab, ora mung ilmu.”
Cucu mesem.
“La terus, Mbah, aku kudu sinau opo sek?”
“Yo sinau moco dhisik! Peodal kuwi dudu tunggalé padel, le!”
“Lha padel kuwi olahragane Davina Karamoy to, Mbah?”
Simbah kaget karo ngakak:
“Walah, kowe iki kok ngerti Davina Karamoy… wah gaul tenan! Tapi ojo gaul sing nggegirisi, le.”
Baru wae Simbah arep nerusaké guyoné, saka arah pawon metu Mbah Uti karo tatapan sengit, bibir nyipit, tangané nang pinggang.
“Heeemm!!”
“KABURRRR!!!”
Pesantren ora anti kritik. Kritik iku perlu kanggo introspeksi, nanging kudu nganggo adab lan ngerti konteksé. Kasus Trans7 dadi pelajaran bareng – yen ora kabeh sing katon neng layar, pas karo kasunyatané.
Penulis: Hikman Adli
Editor: Yusril Mahendra
